واکنش عملکرد دانه و فعالیت منبع ارقام گندم (Triticum aestivum) به تنش کمبود آب اعمال‌شده بعد از گرده افشانی

نویسندگان

  • کامیار کاظمی مربی گروه کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
چکیده مقاله:

مقدمه گندم مهم‌ترین گیاهان زراعی در جنوب غرب ایران است که در طول دوره پر شدن دانه، دارای بارندگی اندک و دمای بالا می­باشد. تنش خشکی ممکن است در سراسر مراحل رشدی گیاه رخ دهد اما تأثیر آن بر کاهش عملکرد درصورتی‌که بعد از مرحله­ گرده‌افشانی رخ دهد بسیار زیاد است. بر این اساس، انتخاب ارقام متحمل به تنش خشکی در آخر فصل یکی از جنبه‌های مهم در تولید گندم است. در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری که دارای شرایط تنش گرما در انتهای فصل می­باشند، ژنوتیپ­های گندم معمولاً با محدودیت منبع مواجه می­شوند. از طرف دیگر، در شرایط متفاوت آبیاری، پیشنهاد شد که تعداد دانه در هر سنبله و تعداد سنبله در واحد سطح، حساس­ترین اجزای عملکرد گندم به شرایط تنش خشکی می­باشند. در استان خوزستان، در اواخر فصل رشد و در مرحله بعد از گرده­ افشانی گندم معمولاً کمبود آب رخ می­ دهد؛ بنابراین، برای تولید پایدار محصول، انتخاب ارقام متحمل به تنش خشکی آخر فصل، ضروری است. بر این اساس، در تحقیق حاضر کوشش شده است ضمن بررسی اثر تنش خشکی آخر فصل بر فعالیت منبع، عملکرد و اجزای عملکرد دانه ژنوتیپ­ های گندم، متحمل­ترین ژنوتیپ به شرایط تنش خشکی اعمال‌شده بعد از مرحله­ گرده‌افشانی، معرفی شود. مواد و روش­ ها آزمایش در سال زراعی 85-1384 در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان اهواز، ایستگاه گلستان، به‌صورت کرت­های خردشده بر پایه بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا گردید، به‌طوری‌که رژیم‌های آبیاری (I1: تیمار شاهد یا آبیاری کامل و I2: قطع کامل آبیاری بعد از مرحله­ی گرده­افشانی) در کرت­های اصلی و ژنوتیپ­های گندم (چمران، S-78-11، A، S-80-18 و S-82-10) در کرت­های فرعی قرار گرفتند. در تیمار شاهد، بوته­ ها در طول فصل رشد با میانگین فاصله آبیاری 10 روز آبیاری شدند. به‌منظور بررسی میزان محدودیت منبع، تیمار حذف سنبلچه (حذف 50 درصد از سنبلچه‌های یک سمت سنبله و سنبله­ های دست‌نخورده)، در خطوط نیم­متری از خطوط کاشت دوم و پنجم اعمال شد. پس از محاسبه وزن هزار دانه در تیمار شاهد (سنبله‌های دست‌نخورده) و حذف سنبلچه، میزان محدودیت منبع بدین صورت تعیین شد که وزن دانه در تیمار قطح سنبلچه بر وزن دانه تیمار شاهد تقسیم شد. سپس عدد یک از حاصل آن کسر گردید و عدد بدست آمده در 100 ضرب شد. در مرحله­ی رسیدگی، پس از حذف اثرات حاشیه ­ای، عملکرد و اجزای عملکرد دانه اندازه­ گیری شدند. یافته­ ها  بیشترین عملکرد دانه در رقم S-80-18 در شرایط آبیاری کامل به دست آمد. بااین‌حال، رقم اخیر در شرایط تنش کمبود آب کمترین عملکرد دانه را تولید کرد، به‌طوری‌که در شرایط تنش خشکی عملکرد دانه­ آن حدود 31 درصد کاهش یافت. ژنوتیپ S-78-11 بیشترین تعداد سنبلچه در هر سنبله و تعداد دانه در سنبله را در شرایط آبیاری کامل تولید کرد اما در هر دو تیمار آبیاری، کمترین وزن هزار دانه را داشت. این رقم با کاهش چهاردرصدی عملکرد دانه، نسبت به تنش اعمال‌شده بعد از مرحله گرده ­افشانی بیشترین مقاومت را نشان داد. بیشترین و کمترین میزان محدودیت منبع به ترتیب  به ژنوتیپ دیررس S-78-11 (4.19 درصد) و ژنوتیپ زودرس S-80-18 (5.10 درصد) تعلق داشت. بااین‌وجود ژنوتیپ­ ها، به‌جز ژنوتیپ دیررس S-78-11، ازلحاظ آماری در یک سطح قرار داشتند. محدودیت منبع در شرایط تنش خشکی نسبت به شرایط آبیاری مطلوب 50 درصد افزایش یافت. در شرایط تنش خشکی به‌جز ژنوتیپ دیررس S-78-11 تمامی ژنوتیپ‌ها در یک سطح آماری قرار گرفتند. بااین‌حال ژنوتیپ دیررس S-78-11 با 26.4درصد و ژنوتیپ زودرس S-80-18 با 9.3 درصد به ترتیب بیشترین و کمترین محدودیت منبع را دارا بودند. نتیجه ­گیری بیشترین کاهش عملکرد در شرایط تنش خشکی در ژنوتیپ S-80-18 مشاهده شد، در حالی که ژنوتیپ S-78-11 مقاوم­ترین ژنوتیپ در برابر اثرات تنش خشکی بود. در تمامی ژنوتیپ‌ها، به‌جز ژنوتیپ S-80-18، محدودیت منبع در شرایط تنش خشکی نسبت به شرایط آبیاری مطلوب افزایش یافت.

برای دانلود باید عضویت طلایی داشته باشید

برای دانلود متن کامل این مقاله و بیش از 32 میلیون مقاله دیگر ابتدا ثبت نام کنید

اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

منابع مشابه

واکنش عملکرد دانه و فعالیت منبع ارقام گندم (triticum aestivum) به تنش کمبود آب اعمال شده بعد از گرده افشانی

مقدمه گندم مهم ترین گیاهان زراعی در جنوب غرب ایران است که در طول دوره پر شدن دانه، دارای بارندگی اندک و دمای بالا می­باشد. تنش خشکی ممکن است در سراسر مراحل رشدی گیاه رخ دهد اما تأثیر آن بر کاهش عملکرد درصورتی که بعد از مرحله­ گرده افشانی رخ دهد بسیار زیاد است. بر این اساس، انتخاب ارقام متحمل به تنش خشکی در آخر فصل یکی از جنبه های مهم در تولید گندم است. در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری که دارای ش...

متن کامل

واکنش گندم (Triticum aestivum) به مصرف سلنیوم در شرایط آبیاری نرمال و تنش کمبود آب

به­منظور بررسی واکنش واریته کرج 1 گندم نسبت به محلول­پاشی سلنیوم (از منبع سدیم سلنات) روی برگ در اوایل گلدهی در شرایط کم آبی آزمایشی به­صورت کرت­های خرد شده در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با 4 تکرار در سال زراعی 1394-1393 در کرج انجام شد. تیمارهای آبیاری در دو سطح شامل آبیاری نرمال (I1) و قطع آبیاری در اواسط گلدهی (110 روز پس از کاشت) (I2) که در کرت اصلی و سلنیوم در شش غلظت به­صورت خالص صفر (...

متن کامل

برآورد توانایی تنظیم اسمزی بر اساس پاسخ دانه های گرده به تنش خشکی در ارقام گندم نان ((Triticum aestivum L.

در یک آزمایش گلدانی سی و سه رقم گندم از لحاظ توانایی تنظیم اسمزی، با استفاده از نسبت مساحت تصویر دانه‌های گرده در شرایط تنش خشکی و بدون تنش مقایسه شدند. دانه‌های گرده بوته‌های رشد یافته در شرایط بدون تنش، در محلول‌های 30% و50% پلی‌اتیلن‌گلیکول (6000) قرار گرفته و پس از تهیه تصاویر میکروسکوپی دیجیتالی مساحت آنها با روش آنالیز تصویر اندازه‌گیری شد. در یک آزمایش مزرعه‌ای نیز عملکرد دانه این ارقام ...

متن کامل

ارزیابی تاثیر تنش کم آبی و محدودیت منبع پس از گرده افشانی بر عملکرد دانه و انتقال مجدد ارقام گندم نان

گندم از لحاظ سطح زیرکشت و محصول تولیدی در جهان، رتبة اول را در بین  غلات به خود اختصاص داده است و یکی از گیاهان عمده مورد کشت در مناطق خشک و نیمه خشک می‏باشد. وقوع تنش خشکی در مرحله پرشدن دانه در این مناطق از ویژگی­های بارز و غیر قابل اجتناب است. این تحقیق به منظور بررسی اثر تنش کم­ آبی و نقش منابع جاری و ذخیرها‌ی بر پرشدن دانه، عملکرد دانه و میزان انتقال مجدد انجام شد. آزمایش طی سال زراعی 90-...

متن کامل

واکنش لاین‌های گندم نان (Triticum aestivum L.) به تنش شوری

به منظور ارزیابی پتانسیل عملکرد دانه لاین‌های گندم نان در شرایط تنش شوری، مدل‌سازی عملکرد دانه در تنش شوری و انتخاب ژنوتیپ‌های برتر جهت استفاده در برنامه‌های به‌نژادی، 100 لاین گندم نان که شامل ژنوتیپ‌های حساس و متحمل به شوری بودند در قالب طرح لاتیس دوگانه در شرایط مزرعه‌ای شوری و بدون شوری در یزد و کرمان ارزیابی شدند. نتایج حاصل از تجزیه مرکب صفات مورد مطالعه اختلاف معنی‌داری را بین ژنوتیپ‌ها ...

متن کامل

واکنش ارقام مختلف گندم به تنش خشکی بعد از گلدهی

رشد گندم در دوره پس از گلدهی معمولاً با شرایط نامساعد بویژه با کمبود رطوبت مواجه می‌شود که باعث کاهش میزان فتوسنتز جاری می‌گردد و در نتیجه کاهش فراهمی مواد پرورده برای دانه در حال رشد می‌گردد. در این شرایط مواد پرورده ذخیره شده در ساقه از دوره پیش از گلدهی نقش مهمی در تأمین مواد پرورده برای دانه در حال رشد دارد. به منظور بررسی میزان ذخایر ساقه در ارقام مختلف گندم با ارتفاع ساقه متفاوت، آزمایشی د...

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید

ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده

{@ msg_add @}


عنوان ژورنال

دوره 9  شماره 3

صفحات  303- 306

تاریخ انتشار 2016-11-05

با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023